Przewodnik po polskiej
muzyce sakralnej
Marcin Tadeusz Łukaszewski
Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Stanisław Moryto
STANISŁAW MORYTO, urodzony 8 maja 1947 w Łącku k. Nowego Sącza, zmarły 5 czerwca 2018 w Warszawie. Kompozytor, organista, pedagog, organizator i animator życia muzycznego.
Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie, w której studiował grę organową w klasie Feliksa Rączkowskiego (dyplom 1971) i kompozycję w klasie Tadeusza Paciorkiewicza (dyplom 1974). Od czasu studiów prowadził ożywioną działalność koncertową (równolegle z kompozytorską) jako solista i kameralista. Występował w Polsce, a także w: Austrii, Belgii, Bułgarii, Czechach, Danii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Niemczech, Węgrzech i we Włoszech. Zrealizował nagrania dla rozgłośni radiowych i wytwórni fonograficznych (m.in.: Polskie Nagrania, Sonoton Pro Viva, Acte Préalable, BeArTon).
Od początku działalności artystycznej Moryto angażował się również intensywnie w działalność społeczną i organizacyjno-animatorską. Działał w Stowarzyszeniu Polskiej Młodzieży Muzycznej Jeunesses Musicales de Pologne, którego w latach 1973–1981 był przewodniczącym. W latach 1981–1997 pełnił funkcję prezesa Ludowego Instytutu Muzycznego (od 1992 Polski Instytut Muzyczny). Zainicjował tam serie wydawnictw dawnej i współczesnej muzyki polskiej na organy (m.in. opublikował: Krakowską Tabulaturę Organową, Gdańską Tabulaturę Organową, Warszawską Tabulaturę Organową, Kolekcję Conversatorium). Do ważniejszych jego działań należy powołanie w 1986 r. i kierowanie (do 2011) festiwalem Conversatorium Muzyki Organowej w Legnicy (w 2012 r. funkcję dyrektora przejął jego absolwent, Michał Sławecki). Ponadto był członkiem Narodowej Rady Kultury (1984–1990) oraz Rady Programowej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina (2007–2010).
Równolegle do działalności artystycznej i społeczno-organizacyjnej Moryto prowadził działalność pedagogiczną. Wykładał w Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina uczył instrumentacji, czytania partytur, propedeutyki kompozycji, a następnie prowadził klasę kompozycji. Do jego absolwentów w zakresie kompozycji należą między innymi: Miłosz Bembinow, Nikolet Burzyńska, Jan Duszyński, Rafał Janiak, Andrzej Karałow, Zuzanna Koziej, Mikołaj Majkusiak, Klaudia Pasternak, Weronika Ratusińska-Zamuszko, Michał Sławecki, Artur Słotwiński, Piotr Tabakiernik, Hadrian Filip Tabęcki i Piotr Wróbel. W tej uczelni pełnił również szereg rozlicznych funkcji: prorektora (1996–2002), dziekana (2002–2005) Wydziału Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki, wreszcie przez dwie kadencje rektora (2005–2012). Do jego zasług należy przekształcenie Akademii Muzycznej im. F. Chopina w uniwersytet. Ponadto uczył gry organowej w Zespole Państwowych Szkół Muzycznych im. Józefa Elsnera w Warszawie.
Stanisław Moryto zdobył wiele nagród na konkursach kompozytorskich, odznaczono go również licznymi nagrodami o charakterze państwowym lub innego rodzaju. Są to m.in.: 1975 – I nagroda na Konkursie Młodych ZKP za Nokturny na baryton i orkiestrę kameralną, 1978 – III nagroda na Konkursie Kompozytorskim im. A. Malawskiego w Krakowie za Ilustracje na baryton i zespół kameralny, 1980 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III st., 1981 – II nagroda na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim w Białymstoku za Das Echo fernster Glückserinnerung na baryton i zespół kameralny, 1982 – III nagroda na Konkursie Kompozytorskim Oddziału Warszawskiego ZKP za Ranek na chór mieszany, 1984 – II nagroda na Konkursie Kompozytorskim Oddziału Warszawskiego ZKP za Nonet na kwintet dęty i kwartet smyczkowy, 1985 – III nagroda na Konkursie Kompozytorskim Oddziału Warszawskiego ZKP za Miniatury na sopran i zespół kameralny, 1986 – wyróżnienie na Konkursie Kompozytorskim Oddziału Warszawskiego ZKP za Duo na saksofon i perkusję, 1987 – III nagroda na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim ZAiKS w Warszawie za Aforyzmy na sopran i zespół kameralny, 1987 – III nagroda na Konkursie Kompozytorskim Oddziału Warszawskiego ZKP za Fantazję na wiolonczelę i smyczki, 2000 – Nagroda Miasta Legnicy, 2007 – Crucem Magni Officialis przyznany przez Wielkiego Mistrza Zakonu Maltańskiego, 2008 – Nagroda Brata Alberta, 2009 – Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka, 2010 – Nagroda Fryderyk Akademii Fonograficznej w kategorii Kompozytor Roku, 2011 – Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2011 – tytuł doktora honoris causa Keimyung University w Daegu (Korea Południowa), 2012 – Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 2012 – Nagroda im. ks. Władysława Skierkowskiego.
Jego kompozycje zarejestrowano na kilkudziesięciu płytach (w tym na ośmiu autorskich). Były one prezentowane na koncertach i festiwalach muzycznych w kraju i za granicą – w takich krajach, jak: Argentyna, Austria, Belgia, Białoruś, Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Japonia, Kanada, Kazachstan, Korea Południowa, Kuba, Liban, Litwa, Luxemburg, Łotwa, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Rosja, Słowacja, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, USA, Ukraina, Watykan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.
O MUZYCE O TEMATYCE RELIGIJNEJ
Muzyka o tematyce religijnej zajmuje w dorobku Stanisława Moryto ważne miejsce. Twórca ten napisał kilkadziesiąt utworów inspirowanych sacrum. Pod względem obsady można wśród nich wyróżnić: muzykę chóralna a cappella, chóralną z towarzyszeniem organów lub małego zespołu, wielkie formy wokalno-instrumentalne na chór, głosy solowe i orkiestrę oraz utwory na głosy solowe z towarzyszeniem organów. Będąc synem organisty z kościoła parafialnego w Łącku na Sądecczyźnie, Moryto nasiąkał muzyką sakralną od dzieciństwa. Dzieła wykorzystujące tekst powstawały od najwcześniejszych lat jego twórczej aktywności, jednakże przez pierwszych kilkanaście lat sięgał po teksty świeckie – poetyckie i ludowe. Dopiero schyłek lat osiemdziesiątych przyniósł wzrost zainteresowania tematyką sacrum, a co za tym idzie powstawanie dzieł do łacińskich tekstów liturgicznych Kościoła rzymskokatolickiego, rzadziej również do tekstów polskich.
Fot. Beata Moryto
Moryto ma w dorobku kilkanaście utworów chóralnych, m.in. Trzy psalmy (1994), Święty Boże (1996), Preces pro Polonia (1999), a także popularne wśród śpiewaczek i organistów Antyfony na sopran i organy. Wśród szeregu dzieł o zróżnicowanej obsadzie sytuują się trzy cykle mszalne – Msza legnicka, Missa solemnis hommage a Josquin des Pres oraz Missa brevis pro defunctis. Czołowe miejsce w dorobku Moryty zajmuje Stabat Mater na sopran, chór mieszany i orkiestrę oraz Te Deum na sopran, chór mieszany i orkiestrę instrumentów dętych (mające także wersję na orkiestrę symfoniczną).
Warsztat kompozytorski Moryty zwraca uwagę umiejętnym wykorzystywaniem możliwości chóru, bogatą inwencją melodyczną, barwnymi zestawieniami akordów, znakomitym wyczuciem formy, równocześnie bezpretensjonalnością wyrazu i przejrzystością fakturalną. Jego muzyka ujmuje naturalnością linii melodycznej. Zwracają uwagę inspiracje śpiewem gregoriańskim i polifonią renesansu. Jest to muzyka uduchowiona, pełna głębi, szczególnej prostoty, choć nie jest przy tym pozbawiona wyrafinowanej harmoniki, która decyduje o oryginalności jego utworów. Moryto nie epatuje dwudziestowiecznymi technikami kompozytorskimi. W swoich utworach chóralnych stawia na prostotę, wyeksponowanie warstwy słownej i dodanie do niej odpowiedniego wyrazu muzycznego. Na gruncie muzyki chóralnej kompozytor wypracował indywidualny język muzyczny. Odznacza się on specyficznym połączeniem tonalności dur-moll, neotonalności z charakterystyczną dla kompozytora bifunkcyjnością, jak również sięganiem po dawne techniki kompozytorskie, polifonię o zróżnicowanej proweniencji, stylizacje i archaizacje.
Od napisanych w 1994 r. Trzech psalmów Moryto rozwija nurt utworów chóralnych a cappella, głównie o tematyce religijnej. Wiele z nich powstało z myślą o dawnym Chórze Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (obecnie UKSW), jak właśnie Trzy psalmy (1994), Święty Boże (1996), Preces pro Polonia (1999) czy Missa brevis pro defunctis (2005). Twórczość chóralna Moryty obejmuje również autorskie kolędy (Zaśpiewam Jezuskowi, Chrystus nam się rodzi, Parvulo na to gloria); kompozycje związane z obrządkiem pogrzebowym i tematyką śmierci: O mors crudelis per coro misto a cappella (2005) – lament na śmierć Mariana Sawy czy dwukrotną adaptację tekstu z mszy żałobnej Pie Jesu Domine (2015 – na chór mieszany, 2016 – na chór żeński), napisane dla Chóru Katedry Warszawsko-Praskiej Musica Sacra, a także kompozycje o tematyce maryjnej. Wspomnieć należy (chociaż tu brak związków z nurtem muzyki sakralnej) o dwóch cyklach pieśni kurpiowskich – na chór żeński i mieszany.
