Przewodnik po polskiej
muzyce sakralnej
Marcin Tadeusz Łukaszewski
Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Roman Palester
ROMAN PALESTER, urodzony 28 grudnia 1907 w Śniatyniu (obecnie Ukraina), zmarły 25 sierpnia 1989 w Paryżu. Kompozytor.
Uczył się gry fortepianowej w Instytucie Muzycznym w Krakowie (1919-1921), potem u Marii Sołtys w Konserwatorium Lwowskim (1921-1925). Od 1925 studiował historię sztuki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1928 kompozycję w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie w klasie Kazimierza Sikorskiego (1931 – dyplom z teorii muzyki i kompozycji).
W latach 1931-1939 kompozytor wiele podróżował, przede wszystkim do Paryża, który w późniejszych latach odegra ważną rolę w jego życiu. Działał również w instytucjach muzycznych: od 1936 pełnił funkcję sekretarza, a w latach 1938-1939 wiceprezesa Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich, natomiast od 1937 wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Wchodził w skład Rady Naczelnej Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, a także rady muzycznej Towarzystwa Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych.
Okres okupacji spędził w Warszawie, w 1940 r. był więziony na Pawiaku. Po zakończeniu działań wojennych osiedlił się w Krakowie. W latach 1945-1947 był profesorem kompozycji w PWSM (obecnie Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego), w której od 1 maja do 31 sierpnia 1945 pełnił funkcję prorektora.
W latach 1947-1952 mieszkał w Paryżu. W 1949 r., po Zjeździe Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim, podjął decyzję o niewracaniu do Polski. Jego nazwisko (podobnie jak Andrzeja Panufnika) usunięto wówczas z polskich publikacji, skreślono go z listy członków ZKP, partytury wycofano ze sprzedaży, zakazano prezentacji twórczości.
W latach 1952-1972 mieszkał w Monachium, gdzie pracował w polskiej sekcji Radia „Wolna Europa”. Prowadził tam audycje: Muzyka obala granice oraz Okno na świat, a także pełnił funkcję kierownika działu kulturalnego. Do Paryża powrócił w 1972 roku i pozostał tam do końca życia.
Roman Palester za swoją twórczość otrzymał następujące nagrody: 1932 – nagroda na Konkursie Związku Towarzystw Śpiewaczych w Poznaniu za Psalm V na baryton, chór i orkiestrę, 1935 – I nagroda na Konkursie Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej za Wariacje na orkiestrę kameralną, 1937 – złoty medal na Światowej Wystawie Paryskiej za balet Pieśń o ziemi, 1946 – Nagroda Muzyczna Miasta Krakowa (otrzymał ją jako pierwszy), 1962 – I nagroda na międzynarodowym konkursie na dzieło operowe zorganizowanym przez włoską sekcję Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej za Śmierć Don Juana, 1964 – Nagroda im. Alfreda Jurzykowskiego za dorobek twórczy z okresu emigracyjnego (otrzymał ją jako pierwszy polski muzyk).
W 1981 r. ZKP oraz Polskie Towarzystwo Muzyki Współczesnej i Towarzystwo Muzyczne im. Karola Szymanowskiego przyznały Palestrowi członkostwa honorowe.
O MUZYCE O TEMATYCE RELIGIJNEJ
Twórczość o tematyce religijnej Palestra nie jest liczna, obejmuje jednakże zróżnicowane formy i gatunki. Można w tej twórczości wyróżnić utwory „drobniejsze” – chóralne a cappella, jak Missa brevis (1951) czy Kolędy (1988), a także kilka kompozycji wokalno-instrumentalnych, na czele których sytuują się przede wszystkim trzy: Psalm V na baryton, chór mieszany i orkiestrę (1930-1931, wersja II 1988), Requiem na 4 głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę (1945-1949) oraz Hymnus pro gratiarum actione (czyli Te Deum) na chór dziecięcy, 2 chóry mieszane i zespół instrumentalny (1979).
Wyroki komunistycznej władzy po 1949 r. – kiedy Roman Palester postanowił pozostać w Paryżu, a podjął tę decyzję po słynnym Zjedźcie Kompozytorów i Muzykologów w Łagowie Lubuskim, na którym twórcom narzucono estetykę realizmu socjalistycznego (tzw. socrealizm) jako jedyną „słuszną” – są odczuwalne do dziś. Wprawdzie zakaz wykonań, wydań, nagrań, prezentacji publicznych (czyli umieszczenie kompozytora, by tak rzec, „na indeksie”) z czasem uchylono, a jego utwory zaczęły pojawiać się na festiwalach, np. na Warszawskiej Jesieni, to muzyka Palestra z trudem torowała sobie drogę na polskie estrady. W ostatnim czasie pojawił się szereg nagrań, dzięki którym muzyka ta ma szansę większego zaistnienia w świadomości społecznej jako fakt artystyczny, jednakże dzieła o tematyce religijnej, poza Missa brevis, nie znalazły się dotąd w nagraniach płytowych.
