top of page

Karol Szymanowski

KAROL SZYMANOWSKI, urodzony 3 października 1882 w Tymoszówce, zmarły 29 marca 1937 w Lozannie. Kompozytor, pianista, pedagog, organizator i animator życia muzycznego.

Naukę gry na fortepianie rozpoczął pod kierunkiem ojca w 1889 r., a następnie kontynuował ją w szkole muzycznej Gustawa Neuhausa w Elizawetgradzie. W 1901 r. zdał w tym mieście maturę w Szkole Realnej Samorządu Ziemskiego. W latach 1901-1904 odbył prywatne studia muzyczne w Warszawie u Marka Zawirskiego (harmonia) i Zygmunta Noskowskiego (kontrapunkt i kompozycja). W czasie studiów poznaje Grzegorza Fitelberga, Pawła Kochańskiego, Artura Rubinsteina – najwierniejszych przyjaciół i wielokrotnych wykonawców swojej twórczości, a także Stanisława Ignacego Witkiewicza i Stefana Żeromskiego. Z Witkacym odbywa w 1905 r. swoją pierwszą podróż do Włoch.

W 1905 r. wszedł w skład Spółki Nakładowej Młodych Kompozytorów Polskich, nazwanej potocznie „Młodą Polską w muzyce”, powołanej w Berlinie i finansowanej przez księcia Władysława Lubomirskiego. Jej grono, oprócz Szymanowskiego, tworzyli: Grzegorz Fitelberg, Ludomir Różycki i Apolinary Szeluto – wszyscy byli wychowankami w zakresie kompozycji Zygmunta Noskowskiego (1906 – koncerty kompozytorskie „Młodej Polski” w Warszawie i Berlinie).

W ciągu całego życia kompozytor wiele podróżował – były to wyjazdy zarówno artystyczne, jak i prywatne, i nie pozostały bez wpływu na jego twórczość. W latach 1906-1907 kilkakrotnie przebywał w Berlinie i Lipsku, w 1908 r. ponownie we Włoszech. W latach 1911-1913 odnotował częste pobyty w Wiedniu, gdzie w 1912 osiedlił się i przez pół roku mieszkał z G. Fitelbergiem. Z wiedeńską firmą wydawniczą Universal-Edition podpisał dziesięcioletni kontrakt. W 1914 r. odbył kolejną podróż do Włoch, zwiedził Sycylię, północną Afrykę, a w drodze powrotnej Paryż i Londyn, zaś w latach 1915-1916 wyjeżdżał do Kijowa, Moskwy i Petersburga. W 1921 r. z Pawłem Kochańskim i Arturem Rubinsteinem podróżował do Stanów Zjednoczonych i na Kubę. Po napisaniu IV Symfonii „Koncertującej” sam często koncertował w latach 1933-1936, prezentując własne dzieła w Anglii, Belgii Bułgarii, Danii, Francji, Holandii, Jugosławii, Niemczech, Norwegii Szwecji, Włoszech i w Związku Radzieckim.

Od 1919 r. mieszkał w Warszawie. W sierpniu 1922 przyjechał pierwszy raz po I wojnie światowej do Zakopanego, które odtąd zaczął regularnie odwiedzać, a w latach 1930-1935 zamieszkał tam w willi „Atma”.

W latach 1927-1929 był dyrektorem Konserwatorium Muzycznego w Warszawie, a w roku akademickim 1930/1931 – pierwszym rektorem nowo utworzonej Wyższej Szkoły Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie.

Problemy zdrowotne dawały znać o sobie już wcześniej. Twórca leczył się w różnych sanatoriach. Z tego również powodu (chociaż nie tylko) zrezygnował z funkcji rektora. W 1936 r.  przebywał kilka razy w sanatorium we francuskim Grasse, natomiast w marcu 1937 przyjechał do sanatorium w Lozannie. Tam zmarł.

Szymanowski był laureatem szeregu nagród za twórczość kompozytorską oraz odznaczeń i nagród państwowych – krajowych i zagranicznych. Należą do nich: 1903 – wyróżnienie za Preludia fortepianowe op. 1, 1909 – nagroda (jedna z dziesięciu) na konkursie w Berlinie za Preludium i fugę, 1910 – I nagroda na konkursie we Lwowie za I Sonatę fortepianową, 1929 – Nagroda muzyczna Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za I Koncert skrzypcowy, 1930 – tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1931 – Złoty Krzyż Zasługi, 1933 – odznaka honorowa Regia Accademia di Santa Cecilia, 1934 – Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta, 1935 – Państwowa Nagroda Muzyczna, 1935 – Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury, 1937 – Order Orła Białego (pośmiertnie), 1937 – Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie). Ponadto otrzymał: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Ordery – Oficerski i Komandorski Korony Włoskiej, Order Świętego Sawy. Był również honorowym członkiem: České Akademie Véd a Uméni, Królewskiej Akademii Muzycznej w Belgradzie, Królewskiej Akademii Św. Cecylii w Rzymie, Łotewskiego Konserwatorium Muzycznego w Rydze, Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej.

O MUZYCE O TEMATYCE RELIGIJNEJ

Muzyka o tematyce religijnej w dorobku Karola Szymanowskiego nie jest liczna. Do utworów, które ewokują tematykę związaną z sacrum można zaliczyć pieśni: Trzy fragmenty z poematów Jana Kasprowicza op. 5, Kołysanka Dzieciątka Jezus z cyklu Pięciu pieśni op. 13 nr 2, Zwiastowanie z cyklu 12 pieśni op. 17 nr 6, Święty Franciszek mówi z cyklu Sześć pieśni op. 20 nr 2, Święty Franciszek z cyklu Słopiewnie op. 46bis nr 3, Święta Krystyna z cyklu Rymy dziecięce op. 49 nr 8, pieśń kurpiowską Niech Jezus Chrystus z cyklu Sześciu pieśni kurpiowskich na chór mieszany a cappella oraz – wspomniane powyżej – dzieła oratoryjno-kantatowe: Stabat Mater op. 53, Veni Creator op. 56, Litania do Marii Panny op. 59.

Możemy tu mówić o utworach ściśle religijnych (jak Stabat Mater) i okołoreligijnych (albo parareligijnych), jak pozostałe kompozycje. Wokół wątków religijnych przewija się opera Król Roger, lecz nie jest to dzieło ściśle o tematyce religijnej – bardziej o sprawach mistycznych, chociaż przebieg kompozycji i jej przesłanie wyrasta bez wątpienia z potrzeby szukania sacrum w jego zróżnicowanych wymiarach (nie tylko z rzymskokatolickiego punktu widzenia, z którego rozwija się pierwszy akt). Natomiast w pozostałych utworach Szymanowski wykorzystał teksty poetyckie – Stanisława Wyspiańskiego w Veni Creator (wbrew tytułowi nie jest to dzieło do łacińskiego tekstu liturgicznego) oraz Jerzego Lieberta – wiersz w utworze Litania do Marii Panny. Wątki religijne można spotkać w pieśniach, w tym Trzech fragmentach z poematów Jana Kasprowicza – pieśni Święty Boże, w której kompozytor zacytował suplikację „Święty Boże”, czy w sześciu pieśniach kurpiowskich, spośród których jedna wykazuje wątki religijne (Niech Jezus Chrystus). Śladem Szymanowskiego podążyło wielu twórców piszących własne opracowania pieśni kurpiowskich, m.in.: Henryk Mikołaj Górecki, Paweł Łukaszewski, Roman Maciejewski, Tadeusz Wojciech Maklakiewicz, Stanisław Moryto, Kazimierz Sikorski, Romuald Twardowski.

Szymanowski foto 3.jpg
Szymanowski CD 2.jpg
Szymanowski CD 3.jpg

© 2020 by Marcin Tadeusz Łukaszewski. Created with Wix.com

bottom of page